Kώστας Zουράρις
ΙΣΑΛΟΣ ΓΡΑΜΜΗΑπερισκέπτως εύελπις
_...O Δημοσθένης μιλά την γλώσσα της αλήθειας, διότι απευθύνεται σε
αριστοκράτες, στην αθηναϊκή αρισταρχία του Ορθού Λόγου κι όχι στην αγελαία
μάζα της Γιουροβίζιον..._
"Είμαι άλλης γλώσσας, δυστυχώς, και Ηλίου του Κρυπτού ώστε
Οι όχι ενήμεροι των ουρανίων να μ? αγνοούν. Δυσδιάκριτος
Καθώς άγγελος επί τάφου σαλπίζω..."
... Αυτά στη γλώσσα τη δική μου. Κι άλλοι άλλα σ? άλλες."
[Οδυσσέας Ελύτης: Ρήμα το Σκοτεινόν, ("τα ελεγεία της Οξώπετρας").]
EIXA κάποτε υποσχεθεί να δείξω και να συμπροσκυνήσω με τους συνταξιδιώτες
μου, εδώ, ένα μνημείο του ελληνικού ορθού Λόγου, το περίφημο εδάφιο Δ,10
του Θουκυδίδη.
Τα λίγα λόγια, που περιέχονται σ? αυτές τις τέσσερεις (4), ναι, μόνον
τέσσερεις (!) γραμμές, περικλείουν μια εξέχουσα συμπύκνωση του καθ? ημάς
ορθολογισμού, αυτόν τον οποίον, λίγο ύστερα τον επεξεργάστηκε αναλυτικότερα
ο Αριστοτέλης και αποτελεί έκτοτε κτήμα, υποτίθεται, της ανθρωπότητας.
Λέω λοιπόν και επιμένω, πως στο χωρίο αυτό ο Θουκυδίδης περιγράφει όχι ένα
οποιοδήποτε σχήμα λογικής, αλλά ένα ελληνικό σχήμα λογικής, μια δηλαδή
εννοηματωμένη στάση ζωής, που προέρχεται από μια συγκεκριμένη κοινότητα
ανθρώπων, την ελληνική. Αν, άλλοι, σ? άλλες κοινότητες αναγνωρίζουν αυτήν
την λογική, ως δική τους, τόσο το καλύτερο, ή τόσο το χειρότερο. Θέλω να
εξειδικεύσω, δηλαδή, πως η λογική στάση ζωής, δεν είναι αμέσως καθολική και
αμέσως γενικής ισχύος, όπως νόμισε, βλακωδώς, ο δυτικός ορθολογισμός:
υπάρχουν πολλές λογικές συμπεριφορές, όπως υπάρχουν πολλοί πολιτισμοί.
Όποιος νομίζει, ότι η ελληνική λογική αποτελεί μια ιδιαιτέρως υψηλή κορυφή
του ανθρωπίνου Νοός, αυτός πρέπει και να την κατακτήσει, να την κατανοήσει.
Διότι όπως λέει και ο άλλος κρυφιομύστης του Τρόπου μας, αυτός που μας
μυεί, μας μπάζει μέσα στα απόκρυφα της ζωής, "αυτά", που γράφει ο
Θουκυδίδης τα γράφει "στη γλώσσα την δική μου. Κι άλλοι άλλα σ? άλλες".
Έτσι, "ώστε οι όχι ενήμεροι των ουρανίων να μ? αγνοούν".
Κι αυτό σημαίνει, ότι η ελληνική λογική δεν κατανοείται αυτομάτως από
"άλλους" και ειδικά από δυτικούς ή ευρω-λιγούρηδες που "μουρμουρίζουν
σπασμένες σκέψεις από ξένες γλώσσες", όπως τους μυκτηρίζει ο Σεφέρης.
Ιδού λοιπόν τι διέπραξαν οι ενήμεροι των ουρανίων: οι Έλληνες. "Ανδρες οι
ξυναράμενοι τούδε του κινδύνου, μηδείς υμών εν τη τοιάδε ανάγκη ξυνετός
βουλέσθω δοκείν είναι, εκλογιζόμενος άπαν το περιεστός ημάς δεινόν, μάλλον
ή απερισκέπτως εύελπις ομόσε χωρήσαι τοις εναντίοις...".
Και το ξαναγράφω αλλοιώς: άνδρες, εσείς που σηκώνετε μαζί (συν+αίρω) αυτόν
τον κίνδυνο, κανείς από σας μέσα σ? αυτήν την τέτοια ανάγκη, να μη θελήσει
(να έχει την βούληση) να φανεί συνετός, λογαριάζοντας λογικά
(εκλογιζόμενος), όλο το δεινό που μας έχει περικυκλώσει. Αλλά, αντίθετα, ο
καθένας απερισκέπτως εύελπις (με μια καλή ελπίδα, χωρίς μυαλό, χωρίς
περίσκεψη), ας προχωρήσει ενωμένος, (ενωμένος σε κοινό τόπο = ομόσε) με
τους άλλους, ενάντια στους ενάντιους!
Ναι, "αυτά στη γλώσσα τη δική μου... ...Δυσδιάκριτος...
Κι άλλοι άλλα σ? άλλες"...
Ναι, το νοιώθουμε, το βλέπουμε να χτίζεται σιγά-σιγά γύρω μας και μέσα μας
αυτό το αριστούργημα της λογικής στάσης ζωής, που χτίσαμε εμείς οι ίδιοι
για μας και, αν θέλουν οι άλλοι, και για τους άλλους.
Αλλά τί συμβαίνει;
Τίποτα το σπουδαίο. Εκεί κάπου στον Πελοποννησιακό πόλεμο, μια μικρή ομάδα
οπλιτών-πολιτών των Αθηνών περικυκλώθηκε από τους Σπαρτιάτες, στην
Σφακτηρία (Δ,10). Και πριν από την μάχη, ο στρατηγός τους Δημοσθένης, τους
μίλησε τέτοια, παρεκελεύσατο τοιάδε.
Το μικρό αυτό εδάφιο είναι κορυφαία στιγμή της ανθρώπινης λογικής, διότι
δεν είναι απλώς μια θεωρητική κατασκευή, ενός ξεχωριστού και
ξεμοναχιασμένου μυαλού. Αντίθετα, είναι μια συνηθισμένη κουβέντα, ενός
κοινού πολίτη των Αθηνών, που λέγεται σε μια πρακτική, καθημερινή σκηνή του
πρακτικού βίου μιας κοινότητας ανθρώπων, κάθε καρυδιάς καρύδι και είναι
λόγια συνηθισμένα: αυτό είναι και το μεγαλείο του. Τα λόγια αυτά, δεν τα
λέει ένας Αριστοτέλης. Τα προφέρει, με φυσικότητα μια, κατά φύσιν,
συνηθισμένη κοινότητα ανθρώπων, Αθηναίων βέβαια, όχι τμηματαρχών βήτα των
Βρυξελλών, αλλά είναι ούτως ή άλλως, λόγια που τα λέγανε συχνά μεταξύ τους
αυτοί οι συνηθισμένοι πολίτες-οπλίτες Έλληνες.
Και σιγά-σιγά βλέπουμε να διαμορφώνεται ο εκπάγλου κάλλους καθ? ημάς ορθός
Λόγος.
1ον. O ορθός λόγος, σ? εμάς, κοιτάζει αμείλικτος και παγωμένος, την
παγωμένη αλήθεια, και την λέει στην κοινότητα των ανθρώπων του. Δεν
ψιμμυθιώνει την πραγματικότητα, δεν την εξωραΐζει. Είναι στεγνός, χωρίς
ιδεολογικά φούμαρα και τρίχες κατσαρές. O Κλίντον θα έλεγε ότι πρέπει τώρα
να πολεμήσουμε διότι αγωνιζόμαστε για τα δικαιώματα του ανθρώπου, ο
οιοσδήποτε Δυτικός, έρμαιο του δυτικού ληρήματος και ιδεολογήματος, θα
εκόπτετο και θα ξελαρυγγιζόταν μέσα στα "μήντια", ότι αγωνίζεται για να
επικρατήσει το δίκαιο.
O Δημοσθένης περιορίζεται να τους πει ότι γύρω μας υπάρχει άπαν το
περιεστός ημάς δεινόν, κι ότι θα αγωνιστούμε μέσα σ? όλο αυτό το τριγύρω
μας σκατό, όπου χωθήκαμε.Ο Δημοσθένης μιλά την γλώσσα της αλήθειας, διότι
απευθύνεται σε αριστοκράτες, στην αθηναϊκή αρισταρχία του Ορθού Λόγου κι
όχι στην αγελαία μάζα της Γιουροβίζιον.
2ον. Και αμέσως μετά, αρχίζει η διαλεκτική σύνθεση, όπου λάμπει το
ιλαροτραγικό συναμφότερον της ελληνικής λογικής.
Είπαμε, πρώτη φάση της καθ? ημάς λογικής, η ιλαροτραγική επισήμανση της
γυμνής αλήθειας, το "δεινόν", χωρίς σάλτσες ιδεολογικές. Δεύτερον: το
συνεχές παιχνίδι ανάμεσα στο εμείς και το εγώ, η διαλεκτική
αλληλοπεριχώρηση ανάμεσα στην λογική του "εμείς" και την λογική του "εγώ".
O Δημοσθένης, δηλαδή, απευθύνεται συνεχώς σ? ένα σύνολο οπλιτών-πολιτών,
αλλά και σε κάθε πολίτη ξεχωριστά. Δεν προσαγορεύει μια αγέλη, έναν
"στρατό", ή ένα τσούρμο. O "στρατός" προς τον οποίο αγορεύει, αποτελείται
συνεχώς και αδιαλλείπτως από ξεχωριστούς - διαλεχτούς αριστοκράτες πολίτες,
οι οποίοι βεβαίως είναι κοινοί θνητοί, οι οποιοιδήποτε, δηλαδή
στρατολογημένοι πολίτες της Αθήνας. Λέει: α) "άνδρες οι ξυναράμενοι...",
άνδρες, εσείς - εμείς, που όλοι μαζί σηκώνετε - σηκώνουμε αυτόν τον
κίνδυνο... Αλλά και ο καθένας ξεχωριστά:
β) μηδείς υμών,
μηδείς συνετός
μηδείς εκλογιζόμενος
και απερισκέπτως εύελπις (ο καθένας, διότι είναι γραμμένο στον ενικό).
Αλλά και
γ) ξαναγυρίζει στο όλοι μαζί:
ομόσε χωρήσαι (από το ομός - ομόσε = στον ίδιο τόπο, ενωμένοι, ομού, όλοι
μαζί στον ίδιο τόπο).
Νάτο λοιπόν το διαλεκτικό συναμφότερον: ο λόγος της πολεμικής τους πράξης
είναι μια συναλληλία αλληλεγγύης ανάμεσα σ? ένα "εμείς", που δεν καταργεί
όμως το άτομο και στα άτομα - οπλίτες που δεν βάζουν όμως το εγώ τους πάνω
από το "εμείς", πάνω δηλαδή από το "συναράμενοι", αυτό που εμείς οι
"άνδρες", το κουβαλούμε "όλοι μαζί" (συν+αίρουμε).
Αυτό όμως το "συναράμενοι", αυτή η αγγαρεία του "όλοι μαζί", αποτελείται
από λογικά πρόσωπα - οπλίτες, από "λογικά πρόβατα", που ελέγχουν πλήρως την
"ατομική" τους λογική, η οποία δεν εξαφανίζεται μέσα στην συλλογική λογική
της αγγαρείας. Κι αυτό συνεχώς το διαπιστώνουμε, διότι ο Δημοσθένης συνεχώς
απευθύνεται στον καθένα τους, ξεχωριστά.
Και τώρα στο ακροθίνιον, στην ακρώρεια της ελληνικής λογικής:
3ον. Ποιά συγκεκριμένη κοινωνική κατάσταση χτίζεται μ? αυτό το συναμφότερον
του εμείς και του εγώ, ποιό είναι το λογικό σύστημα το οποίο δημιουργείται,
αλλά και το οποίο διαμορφώνει το νόημα αυτής της μικρής κοινότητας των
Αθηναίων στρατιωτών;
O Δημοσθένης απευθύνεται συνεχώς στην "ατομική", ή ελληνοπρεπέστερα, στην
προσωπική λογική ενός εκάστου των οπλιτών-πολιτών που τον ακούνε. Όλες οι
λέξεις που χρησιμοποιεί, παραπέμπουν στην λογική συγκρότηση του ανθρώπου κι
όχι στο θυμικό του, όχι στο συναίσθημα.
Δηλαδή:
α. Πρώτα - πρώτα, λέγοντάς τους την αλήθεια, δεν προσπαθεί να τους
"συγκινήσει" συναισθηματικά, με φούμαρα του τύπου "είμαστε εδώ, διότι μας
έστειλε η Αθήνα, διότι υπερασπιζόμαστε το δίκαιο, τις αποφάσεις του OHE και
λοιπά λογικά εξαμβλώματα".
Ξερά, τους λέει, ότι είμαστε εδώ, μέσα στον κίνδυνο.
β. Μηδείς... συνετός
Μηδείς... βουλέσθω
Μηδείς... εκλογιζόμενος
Δηλαδή, εδώ συμβαίνουν τα εξής δυσθεώρητα ανθρωπίνοις λογισμοίς:
O Δημοσθένης απευθύνεται στο Λογικόν, κι όχι στο επιθυμητικόν ή στο
θυμοειδές των ανθρώπων του και τους λέει: επειδή ξέρω ότι ο καθένας σας
είναι συνετός, ζητώ από τον καθένας σας να μην είναι, τώρα, συνετός. Επειδή
ξέρω ότι έχετε βούληση, άρα είστε ελεύθεροι άνθρωποι, ζητώ από τον καθένα
σας, τώρα, να μην θέλει να έχει βούληση ("βουλέσθω"), και να θέλει να
φαίνεται συνετός (συνετός βουλέσθω δοκείν είναι).
Κι επειδή ο καθένας σας διαθέτει λογική, ζητώ από τον καθένα σας, τώρα, να
μην λογίζεται λογικά, να μη σκέφτεται λογικά ("εκλογιζόμενος"), άπαν το
δεινόν που μας περικυκλώνει!!! Όλες οι λέξεις που χρησιμοποιεί έχουν μέσα
τους το λογικό στοιχείο! Και με το λογικό, καταργεί το λογικό. Το βλέπετε
αυτό το ιλαροτραγικό συναμφότερον του ελληνικού ορθού λόγου; Δεν στηρίζεται
στο συναίσθημα, στην συγκίνηση (εσείς είστε Αθηναίοι, εσείς είστε ανώτεροι,
δικαιότεροι). Βασίζει την κατάργηση της λογικής, στην προΰπαρξη της λογικής
φύσης του ανθρώπου! (Επειδή είστε συνετοί, γι? αυτό σας ζητώ να πάψετε να
είστε συνετοί!)
Κι όλα αυτά, για να γίνετε τί;
γ. Όλα αυτά, ώστε ο καθένας σας, ξεχωριστός και μονάκριβος πολίτης, να
γίνει απερισκέπτως εύελπις!
Έχετε δει πιο αλληλογρονθοκοπούμενο σχήμα; Γίνε απερίσκεπτος, και να
εγκατασταθείς μέσα σε μια καλή ελπίδα (ευ + ελπίς), που θα στηρίζεται στην
κατάργηση της σκέψης!
Σαλταρισμένος ο Θουκυδίδης; Κάπου χάνει;
Βεβαίως κάπου χάνει. Χάνει στην χυδαία, την χρησιμοθηρική λογική, διότι ο
Θουκυδίδης, "ωραίος σαν Έλληνας", πάσχει νηφάλιον μέθην: το συναμφότερον,
το μέτρον. Και νηφάλιος και μεθυσμένος. Και σκέπτεται και επειδή μπορεί να
σκέπτεται, αποφασίζει να πάψει να σκέπτεται.
Και ποιά δικαιολογία έχει για όλα αυτά ο Δημοσθένης; Στο όνομα ποιού
μηχανισμού, ποιάς υπέρτερης ανάγκης, ή ανώτερης "λογικής", ζητά με παρρησία
και χωρίς ιδεολογικά φούμαρα την κατάργηση της ατομικής λογικής των
συντρόφων του;
Στο όνομα του "συναράμενοι" και του "ομόσε". Στο όνομα της κοινής τους
αγγαρείας.
Το λογικό σχήμα του Δημοσθένη - Θουκυδίδη είναι το εξής λογικώς
ανυπέρβατον:
Επειδή είσαι συνετός, επειδή έχεις βούληση, επειδή έχεις λογική
(εκλογιζόμενος), ακριβώς στο όνομα της ατομικής - προσωπικής σου λογικής,
σου ζητώ να καταργήσεις την λογική σου, η οποία σου επιβάλλει την λογική
στάση ζωής, και η οποία λοιπόν σου υπενθυμίζει λογικά ότι σε περιβάλλει
κίνδυνος και δεινόν. Για να κάνεις τί;
Μα, για να υπηρετήσεις εσύ, ως λογικό ον, ως "λογικόν πρόβατον", ως λογικός
οπλίτης, την Ανωτάτη λογική από την οποία απορρέει και η δική σου ατομική
λογική.
Και ποιά είναι αυτή η Ανωτάτη και Υπερτάτη Λογική; Ποιά είναι αυτή η, υπέρ
τον ατομικό σου ορθόν λόγον, Λογική;
Μα, ώ Αθηναίε πολίτη-οπλίτη, που είσαι γυιός της Λογικής, της Αθηνάς-
Σοφίας, αυτή η Υπερτάτη Λογική είναι η Αθήνα.
H Αθήνα είναι ο (ορθός) Λόγος υπάρξεώς σου.
Και επειδή είσαι Αθηναίος, δηλαδή είσαι η μετ? ευβουλίας (ευ+βουλή) πλήθους
αριστοκρατία, επειδή είσαι δηλαδή ο αριστοκράτης λογικοκρατούμενος, ο
κρατούμενος δηλαδή της Αθήνας-Αθηνάς, γι? αυτό, στο όνομα της προσωπικής
σου λογικής, σου ζητώ να καταργήσεις την προσωπική σου λογική με την οποία
βλέπεις τα δεινά και να διακονήσεις την Αθήνα, την Ανωτάτη λογική σου.
Είσαι Αθηναίος, άρα Έλλογον ον, βλέπεις, σκέπτεσαι και επειδή ως Έλλογον
ον, βλέπεις και σκέπτεσαι συνετά, γι? αυτό θα βγάλεις τον σκασμό. Επειδή
είσαι ο αριστοκράτης του ορθού λόγου.
Και ορθός λόγος δεν είναι η μίζερη, ατομική σου επιβίωση, ορθός λόγος δεν
είναι η περίτρομη ανθρωπαρέσκειά σου μέσα στα καταναλωτικά σου ρεψίματα.
Ορθός λόγος για σένα, τον λογικό αριστοκράτη, είναι η Αθήνα. H
ατομοκεντρική σου ηδονοθηρία, θα βγάλει τον σκασμό. Και σαν έτοιμος από
καιρό, σαν θαρραλέος, αποχαιρέτα την ατομική σου λογική και με την
αριστοκρατική σου λογική, ομόσε χωρήσαι τοις εναντίοις, στο όνομα της
Υπερτάτης Κοινής Λογικής: για την Αθήνα, που σου έδωσε το ωραίο ταξίδι,
όπου θα αφήσεις λογικά, τα λογικά σου κόκκαλα.
ΠΑΟΚ, και τα μυαλά μου στο μίξερ. (Αυθεντική χρήση του Δ,10)
Όπερ έδει δείξαι, "αυτά στη γλώσσα τη δική μου.
Κι άλλοι άλλα σ? άλλες".
Θουκυδίδης Δ,10 κι όλα τα κακά του Μάαστριχτ σκορπά._Κ.Ζ.